ನಾರೀವಿಧೇಯರು - ದಶರಥ - ರಾಮಾಯಣ

ಆದಿಕಾವ್ಯ ರಾಮಾಯಣದ ಕೈಕೇಯಿಯ ವರಪ್ರಸಂಗ ನಾರೀಮೇಲ್ಮೆಯ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಸೂರ್ಯವಂಶದ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯಾದ ದಶರಥ ತನ್ನ ಪತ್ನಿಯನ್ನೇ ವಿರೋಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ, ಅವಳ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ನಿಸ್ಸಹಾಯಕನಾಗಿ ನಿಲ್ಲಬೇಕಾದ ಸಂದರ್ಭ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಯಿತು. ಈ ಪ್ರಸಂಗ ಸ್ತ್ರೀನಿರ್ದಯತೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಅಶುಭಕರವೆನಿಸಿದರೂ ರಾಮಾಯಣವು ಆದಿಕಾವ್ಯವಾದ್ದರಿಂದ ಅದನ್ನು ಆರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತೇನೆ.

ಶ್ರೀರಾಮನನ್ನು ಕಾಡಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿ ಭರತನನ್ನು ರಾಜನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಕೈಕೇಯಿಯ ವಚನವನ್ನು ಕೇಳಿ ದಶರಥನಿಗೆ ವಜ್ರಾಘಾತವಾಗುತ್ತದೆ. ಕೈಕೇಯಿಯನ್ನು ಪರಿಪರಿಯಾಗಿ ಅನುನಯಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ. ’ಅಂಜಲಿಂ ಕುರ್ಮಿ ಕೈಕೇಯಿ ಪಾದೌ ಚಾಪಿ ಸ್ಪೃಶಾಮಿ ತೇ’ [ಕೈಜೋಡಿಸಿ ಬೇಡುತ್ತೇನೆ, ಪಾದಸ್ಪರ್ಶವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತೇನೆ] (ಅಯೋಧ್ಯಾಕಾಂಡ; ಸರ್ಗ೧೧, ಪದ್ಯ ೩೬) ಎಂದು ಬೇಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ.  ಕೈಕೇಯಿ ಇನ್ನೂ ಕಟುವಾಗಿ ನಿಂದಿಸಿದಾಗ ಮತ್ತೆ ’ಸ್ಪೃಶಾಮಿ ಪಾದಾವಪಿ ತೇ ಪ್ರಸೀದ ಮೇ’  (ಅಯೋಧ್ಯಾಕಾಂಡ; ಸರ್ಗ೧೨, ಪದ್ಯ ೧೧೧) ಎಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತ ಅವಳ ಕಾಲಿಗೆರಗುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಕೈಕೇಯಿ ಅದಕ್ಕೂ ಅವಕಾಶಕೊಡದೆ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಪಾದಗಳ ಮೇಲೆ ಬೀಳಬೇಕೆಂದು ಎರಗಿದವನು ಅವು ಸಿಗದೆ ರೋಗಿಯಂತೆ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದನು ಎಂದು ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮಹರ್ಷಿಗಳು ಕರುಣಾಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಈ ಸಂದರ್ಭವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾರೆ:

’ಪಪಾತ ದೇವ್ಯಾಶ್ಚರಣೌ ಪ್ರಾಸಾರಿತಾವುಭಾವಸಂಪ್ರಾಪ್ಯ ಯಥಾತುರಸ್ತಥಾ’ | (ಅಯೋಧ್ಯಾಕಾಂಡ; ಸರ್ಗ೧೨, ಪದ್ಯ ೧೧೨)

ಹೇಗೋ ಎದ್ದು ಸಂಭಾಳಿಸಿಕೊಂಡು ಮತ್ತೆ ಅಂಜಲಿಬದ್ಧನಾಗಿ ದಯೆ ತೋರುವಂತೆ ಬೇಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ’ಕ್ರಿಯತಾಂ ಮೇ ದಯಾಂ ಭದ್ರೇ ಮಯಾಯಂ ಸಂಯತಾಂಜಲಿಃ’  (ಅಯೋಧ್ಯಾಕಾಂಡ; ಸರ್ಗ೧೩, ಪದ್ಯ ೧೮)

ದಶರಥನ ರೋದನವು ಕೈಕೇಯಿಯ ಹೃದಯವನ್ನು ಕರಗಿಸಲಿಲ್ಲ. ಕಾಳಿದಾಸನು ರಘುವಂಶದಲ್ಲಿ ಅವಳನ್ನು ’ಸಾ ಕಿಲಾಶ್ವಾಸಿತಾ ಚಂಡೀ’ ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅವಳು ಅತ್ಯಂತ ನಿರ್ಘೃಣಳಾಗಿ ದಶರಥನನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತನಗೆ ಶರಣಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಿದಳು.

ಮಹಾಬಲ ಭಟ್ಟ, ಗೋವಾ